IDEA Clinic
Perianal fistül hastalığında tedavi başarısı diğer makat hastalıklarına nazaran düşük ancak tekrar etme riski yüksektir. Bu nedenle makat hastalıkları arasında en zorlu olanlarından biridir. Bu yazımızda perianal fistül hastalığının ne olduğu, neden olduğu, türleri ve nasıl tedavi edileceği ayrıntılı olarak ele alınacaktır.
Perianal Fistül Nedir?
Hastalığı en basit ve anlaşılır şekilde makatta oluşan iki ucu açık boru şeklinde tanımlayabiliriz. Borunun bir ucu rektuma diğer ucu ise makata yakındır. Makata yakın olan uç hasta tarafından gözlenebilir. Ancak rektuma yakın olan iç kısımda kalacağı için görülemez.
Rektuma yakın olana iç ağız, makata yakın olana ise dış ağız denilir. Sorun aşağıdaki görsel incelenirse daha net anlaşılabilir.
Türleri Nelerdir?
Fistüller makat kasları ile olan ilişkisine bağlı olarak basit ve karmaşık olmak üzere 2 grupta incelenmektedir.
Basit Fistüller
Makat kasları ile ilişkisi olmayan fistül türüdür. Kanal derinin hemen altındadır. Bu sayede kaslarla ilişkisi yoktur. Kasların arasından geçmediği için tedavisi kolay ve başarı oranı karmaşık fistüle göre yüksektir.
Fistülektomi ve fistülotomi tekniklerinin her ikisi ile de tedavi edilebilir. Başarı oranları %98-99 civarındadır. Yapılan bir araştırmada genel olarak, basit anal fistüllerin fistülotomi ile tedavisi için nüks oranının % 0 ila% 17 arasında değiştiği tespit edilmiştir. (1)
(1) Whiteford, M. H. (2007). Perianal abscess/fistula disease. Clinics in colon and rectal surgery, 20(02), 102-109. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2780182/
Karmaşık Fistüller
Karmaşık fistüller makat kasları ile olan ilişkisine göre 4 farklı gruba ayrılmaktadır. Karmaşık fistül makat kasları ile ilişkisi olan fistüllerin ortak adıdır.
Makat kasları ile ilişkili fistüllerin tedavisi risklidir. Bunun nedeni ise kasların herhangi bir zarar görmesi durumunda hastalarda kalıcı olarak gaz ve dışkı kaçırma sorunu oluşma riskidir.
Karmaşık fistüllerin tedavisinde başarı oranı doktorun tecrübesine ve kullanılan tedavi tekniğine göre değişiklik göstermektedir. Tedavide seton, lazer, flap kaydırma, yapıştırma, kimyasal maddeyle yakma gibi farklı teknikler kullanılmaktadır.
Fistül ameliyatı genel cerrahlar tarafından yapılmaktadır. Genel cerrahinin makat hastalıkları ile alakalı branşına proktooloji ismi verilmektedir. Tercih edilecek doktorun proktoloji uzmanı olması birçok vakıa ile karşılaşmış olması sayesinde tecrübesini arttırır. Bu nedenle doktor tercih edilirken mutlaka proktoloji uzmanı tercih edilmelidir. Bu sayede en yüksek başarı oranı elde edilebilir.
Makat Fistülü Neden Olur?
Makat fistülünün oluşmasının en büyük sebebi anal apsedir. Anal bölgede oluşan apselerin kendi kendine patlaması çok büyük oranla fistül oluşmasına neden olmaktadır. Bu nedenle apsenin mutlak doktor tarafından tarafından boşatılması gerekmektedir.
Apsenin oluşmasının nedeni ise anal bölgede bulunan ve cildin nemliliğini sağlayan salgı bezlerini tıkanması veya iltihaplanmasıdır. İltihap cilt altında birikir ve apse oluşturur. Apsenin cerrahi müdahale ile boşaltılmaz ise kendi kendine patlar. Ve iltihap kendine bir çıkış yolu yani fistül kanalı oluşturur.
Apse dışında kronik ishal ve makat bölgesinde oluşacak travmalarda fistül oluşmasına neden olabilir.
Belirtileri Nelerdir?
Fistül hastalığının habercisi anal apse demek yanlış olmayacaktır. Apsenin patlaması ile birlikte akıntı ve kötü koku şikayeti görülür. Ve fistül oluşur. Fistül belirtileri ise şu şekilde sıralanabilir;
- Akıntı ve kötü koku
- Islaklık hissi
- Makat çevresinde delik(fistül borusunun çıkış deliği)
- Kızarıklık
- Kaşıntı
- Makat çevresinde şişlik
- İp şeklinde sertlik ( fistül kanalı)
- Ağrı (Sık görülmez, Şiddetli bir ağrı değildir.)
- Hafif kanama ( Fistülün dış ağzında oluşan dokusunun parçalanması sonucu )
Nasıl Tedavi Edilir?
Hasta henüz fistül oluşmadan sorun apse şeklinde iken başvurursa tedavi oldukça basittir. Apse küçük bir cerrahi kesi açılarak boşaltılır. Tekrar etmemesi için ise drenaj takılır. Bu sayede fistül oluşumu da engellenmiş olur.
Ancak apse doktor tarafından boşaltılmamış ise sorun %40 oranında fistüle dönüşür. Apsenin tekrar etmesi ise fistül riskini arttırır.
Fistül tedavisinde Fistulotomi, fistulektomi, flap, seton ve lazer uygulamaları kullanılmaktadır.
Basit Fistüllerin Tedavisi
Fistülotomi
Bu tedavide oluşan boru üst kısmından kesilerek kanal şekline getirilir. Sonra kanalın içi aletler yardımı ile temizlenir.Kanalın alttan dolmasıyla kanal kapanır. Lokal anestezi ile uygulanabilir.
Fistülotomi basit fistüllerin tedavisinde uygulanmaktadır. Karmaşık fistüller için uygun bir teknik değildir. Başarı oranı yüksek bir tedavi seçeneğidir.
Fistülektomi
Fistülotomiden daha geniş çaplı bir ameliyattır. Bu ameliyatta fistül borusu komple çıkarılır. Fistülotomi de olduğu gibi boru kanal haline getirilmez. Boru halinde kesilerek çıkarılır.
Klinik şartlarında bölgesel uyuşturma ile yapılabilir. Hastane yatışına ihtiyaç duyulmaz başarı oranı yüksektir.
Karmaşık Fistüllerin Tedavisi
Karmaşık fistüller makat kasları arasından geçer. Bu belgede kesi yapılması riskli bir durumdur. Kesi yaparken kasların zarar görmesi gaz ve dışkı kaçırmaya neden olabilir. Bu nedenle kesi yapılacaksa mutlaka koruyucu önlemler alınmalıdır. Aksi halde gaz ve dışkı kaçırma sorunu kaçınılmaz olabilir.
Flap Ameliyatı
Oluşan kanalda sürekli olarak akıntı meydana gelir. Flap ameliyatında amaç bu akıntıyı engellemektir. Bunun için kanalın iç ağzı bağırsaktan alınan sağlam doku ile kapatılır. Uygulaması kolay ancak başarı oranı düşük bir tekniktir. Bu nedenle tavsiye edilmez.
Seton Ameliyatı
Seton ameliyatında fistül borusunun içerisinde bir tür ip geçirilir. İç ve dış ağızdan geçirilen ip uygun şekilde bağlanır. Yeterli gerginlikte bağlanan ip hissedilmeyecek şekilde yavaş yavaş kesme yapar. Bu işlem aylarca sürebilir. Kesme işleminin yavaş yavaş yapılması sayesinde dokularda kendini tamir etme fırsatı bulur. Ayrıca kasların zarar görmesi de engellenmiş olur.
Zahmetli ve sabır gerektiren bir tedavi şeklidir. Başarı oranı yapan cerrahın tecrübesine göre %60 – 90 arasında değişir. Yukarıda görsel de ipin istenilen alanı nasıl yavaş yavaş kestiği resmedilmiştir.
Lazerle Fistül Tedavisi
Lazer tedavisi karmaşık fistüllerin tedavisinde kasları korumak amacıyla tercih edilen bir tedavi tekniğidir. Bu teknikte kasların zarar görme riski yok denecek kadar azdır.
Lazer tedavisinde ilk olarak fistülün iç giriş deliği kapatılır. Ardından fistül borusu lazer ile yakılır.Uygulaması kolay başarı sansı yüksek bir tedavi tekniğidir.
Seton gibi aylar süren bakım ve doktor ziyaretleri gerektirmez. Lazer uygulaması için tek seans yeterlidir. Ayrıca kesi yapılmaması sayesinde gaz ve dışkı kaçırma riski de bulunmamaktadır. Hasta tedavi sonrasında ertesi gün sosyal hayatına dönebilmektedir.
Redaksiyon: Sevde KAPU
